Έφυγε ο σκιτσογράφος Βασίλης Χριστοδούλου: λίγα σκίτσα και μια συνέντευξη

Έφυγε ο σκιτσογράφος Βασίλης Χριστοδούλου: λίγα σκίτσα και μια συνέντευξη

«Έχω να πω το εξής. Το χιούμορ δεν παλιώνει.

Αν σε κάνω εγώ εσένα σήμερα που είμαι 150 χρονών και χαμογελάσεις,

σε έχω κερδίσει.

Είμαι μαζί σου . Ή είσαι εσύ μαζί μου. Το αστείο είναι αστείο.»

Του Φωκίωνα Δημητριάδη

Ο δημοσιογράφος και σκιτσογράφος Βασίλης Χριστοδούλου, «έφυγε» χθες σε ηλικία 93 ετών.Γεννήθηκε το 1917 στον Πειραιά, το 1936, σε ηλικία μόλις 19 χρόνων δημοσίευσε την πρώτη του γελοιογραφία στην εφημερίδα «Ηχώ της Ελλάδας», που εξέδιδε ο Κωστής Μπαστιάς. Έως την αποχώρησή του από την ενεργό δημοσιογραφία, σταδιοδρόμησε στον αθηναϊκό ημερήσιο και περιοδικό Τύπο ως σκιτσογράφος και γελοιογράφος. Για περισσότερα από πενήντα χρόνια εργάστηκε στις εφημερίδες «Εφημερίς των Ελλήνων», «Αθηναϊκή», «Προοδευτικός Φιλελεύθερος», «Η Βραδυνή», «Η Μεσημβρινή» κ.ά. Επίσης, συνεργάστηκε στα περιοδικά «Θησαυρός», «Πάνθεον», «Εικόνες», «Ρομάντζο», «Παγκόσμιος Τύπος», «Σαββατοκύριακο», «Πρώτο» και σε διάφορα άλλα εβδομαδιαία δεκαπενθήμερα και μηνιαία έντυπα. παρακάτω μια συνέντευξη που παραχώρησε στο σκιτσογράφο SOLUP.

-Έχουν ταυτιστεί οι «βαρελόφρονες» με εσάς. Τους έχουμε δει όμως και από άλλους σκιτσογράφους. -Χμ...Κοιτάξτε, δεν ήταν ταχτικό. Το «Ρομάντζο», όποτε έβαζε γελοιογραφία με μπεκρή, τον έλεγε «βαρελόφρονα». Αλλά με την πάροδο των χρόνων, επειδή εγώ είχα ειδικότητα στους μπεκρήδες - είχα κάτι μπαρμπάδες μπεκρήδες, τους είχα μελετήσει-, το καθιερώσαμε «η ζωή των βαρελοφρόνων». Έκαναν κι άλλοι συνάδελφοι όπως κάναμε τη «χοντρή», αλλά η δική μου ήταν η καθιέρωση των Βαρελοφρόνων κι έμεινε μέχρι τέλος. Λόγω... ειδικότητος.

Κείμενο/συνέντευξη: SOLOUP*

Κύριε Χριστοδούλου από που κατάγεστε;
Γεννήθηκα στον Πειραιά. Αλλά μεγάλωσα στην Αθήνα. Και στον Πειραιά πάλευα κάτι έντυπα λίγο μετά την απελευθέρωση. Είχα τη μανία αυτή (με το σκίτσο) και πήγα τζάμπα σε ένα συνδικαλιστικό περιοδικό του Εργατικού Κέντρου Πειραιά. Και είχα τέτοιο πάθος… Σε ένα γραφειάκι έκανα τις διορθώσεις, έγραφα τον καθημερνό στοίχο, έκανα ρεπορτάζ στο λιμάνι… και το σκίτσο.

Αυτό, πότε περίπου; Το ’46, ’47;
Μέχρι το ’46 γιατί μετά τους διαλύσανε, τους κρεμάσανε αυτούς. Εγώ χάρισα απ του χάρου τα δόντια. Όχι ότι ασπαζόμουν την ιδεολογία. Εγώ την τρέλα μου είχα και γι αυτό ίσως τη γλίτωσα.

Του Φωκίωνα Δημητριάδη

Επίσημα πότε αρχίσατε να κάνετε σκίτσα;
Άρχισα να βγάζω χρήματα από το ’48 κιόλας, στο περιοδικό «Θησαυρός».

Πιο πριν είχατε ασχοληθεί με κάτι; Με κάποιο επάγγελμα; Είχατε σπουδάσει;
Δεν έχω σπουδάσει τίποτα. Είχα γραφτεί στη Σχολή Καλών τεχνών λίγο πριν τον πόλεμο, νεαρούλης, στο προκαταρκτικό έτος που το λέγανε τότε, και κηρύχτηκε ο πόλεμος και αντί για ζωγράφος, στην κατοχή έγινα ταβερνιάρης.

Εκτός από τον «Θησαυρό» σε ποια άλλα έντυπα δουλέψατε;
Χ-Όσα έντυπα υπήρχαν στο παρελθόν, έχω δουλέψει. Όχι έμμισθος. Με τακτική απολαβή ήμουν στον «Θησαυρό», στο «Ρομάντζο», στην «Αθηναϊκή» στη «Βραδινή» στην «Ημέρα» και σε ορισμένα αθλητικά όπως το «Φως». Α, και τη «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης…

Του Φωκίωνα Δημητριάδη

Γίνατε γνωστός κυρίως με τις κοινωνικές γελοιογραφίες. Με την πολιτική γελοιογραφία πότε ασχοληθήκατε;
Θα σας πω. Εμφανίστηκα στον Παπαγεωργίου που ήταν ο εκδότης του «Θησαυρού» από μια σύμπτωση. Του είχα γράψει ένα γράμμα για κάποια γελοιογραφία και μου λέει «ελάτε να σας γνωρίσω». Την ίδια εποχή ήταν και ο Αρχέλαος. Εκκολαπτόμασταν και οι δυο. Ζήτησε να δει αν κάνουμε γελοιογραφίες. Δηλαδή αν παράγουμε, διότι αυτός για να βάζει γελοιογραφίες στον «Θησαυρό», πλήρωνε ολόκληρο συνεργείο να λένε -ας πούμε στον Δημητριάδη- ιδέες, για να τις κάνει με τη γραμμή του και να λένε: «του Δημητριάδη». Είχε «τη χοντρή και τον Ζαχαρία» το οποίο και αυτό ο Παπαγεωργίου το είχε κλέψει από κάποιους τούρκους. Και μας υποχρέωνε να του δίνουμε ιδέες -και τις πλήρωνε τις ιδέες- αλλά τις έφτιαχνε ο Γάλλιας. Και με τη γραμμή του όλοι νόμιζαν ότι είναι του Γάλλια, ενώ…

Λοιπόν θέλω να κάνετε μια ιδιαίτερη μνεία γι αυτόν τον άνθρωπο. Τον Παπαγεωργίου;
Ναι. Η ελληνική γελοιογραφία δεν υπήρχε. Όλες ήταν κομμένες από τα ξένα περιοδικά. Ο ανθρωποφάγος, ο ιεραπόστολος δεν ήταν ελληνικά. Ο Παπαγεωργίου ήταν τύπος λαϊκός και είχε την έμπνευση να στραφεί στον μπεκρή, τη γειτονιά, τη γεροντοκόρη… Και αυτή η γελοιογραφία φούντωσε. Ο κόσμος έπαιρνε του έλληνες τύπους. Λοιπόν, εγώ και ο Αρχέλαος αρχίσαμε ως εξής. Μου λέει (ο Παπαγεωργίου) μπορείς να φέρεις (γελοιογραφίες);… Ήθελε ν’ απαλλαγεί απ’ τους μεγάλους. Να κάνει φίρμες καινούργιες. Του λέω μπορώ. Μου λέει, πότε θα μου φέρεις; Του λέω σε δυο μέρες. Του πάω 40!
Τον βλέπω λοιπόν κι άρχισε και μονόγραφε. Τα είχα κάνει πρόχειρα σε δημοσιογραφικό χαρτί. Και όταν τα μάζεψε ματσάκια αυτά που είχε εγκρίνει, μου λέει: άντε στο λογιστήριο να τα πληρωθείς αυτά. Και μαζεύω κατοστάρικα δεν θυμάμαι, αρκετά χρήματα, σα να λέμε σήμερα προκαταβολή 1000 ευρώ. Ίσως και περισσότερο. Τι τα θες… Δεν κοιμήθηκα να κάνω σκίτσα.
Μπουκώθηκα. Και ο Αρχέλαος τα ίδια έκανε.

Ταυτόχρονα πήγατε με τον Αρχέλαο;
Μαζί είμαστε, την ίδια περίοδο. Αφού μετά γίναμε ένα ντουέτο αχώριστο που έφτασαν να λένε…ο κύριος Αρχέλαος Χριστοδούλου.
Αφού λοιπόν επιτύχαμε στον «Θησαυρό», άρχισαν να μας καλούν και στο «Ρομάντζο».. Μαζεύαμε χρήμα εμείς. Όταν αποφάσισε να γίνει ο Παπαγεωργίου πολιτικός παράγων, να βγάλει εφημερίδα, την «Αθηναϊκή», μας κάλεσε να δει αν μπορούμε να κάνουμε Πολιτική γελοιογραφία.
Α, μάλιστα…
Και θέλω να δώσουμε έμφαση στην προσπάθεια που έκανε. Ήταν ο πρώτος που αγάπησε, καθιέρωσε, κι έφερε στον τύπο την Ελληνική γελοιογραφία. Όταν έβγαλε την «Αθηναϊκή», τη γελοιογραφία την έβαζαν δεξιά, κάτω… Αυτός λοιπόν έκανε ζωνάρι επάνω με τρεις κάθε ημέρα- δυο δικές μου μια του Αρχέλαου, δυο του Αρχέλαου μια δική μου-, χρωματιστές. Πρωτοφανές! Ότι και να γινόταν, σεισμός, καταποντισμός, η γελοιογραφία υπήρχε. Από κάτω όλα τα άλλα. Και πήγε 125.000 φύλλα η εφημερίδα. Ένα φαινόμενο.

Τι εποχή γινόταν αυτό;
’51 ’52 ’53, αυτή ήταν η χρυσή εποχή.
Εντωμεταξύ εμείς καθιερωθήκαμε. Το ήθελε αυτός να μας κάνει φίρμα για να σβήσει τους άλλους . Κι έτσι κι έγινε. Οι άλλοι τραβηχτήκανε. Δεν μπορούσαν να μας συναγωνιστούν. Παιδιά εμείς…

Διάβασα κάπου ότι σας πήγαν μέχρι και στα δικαστήρια για μια γελοιογραφία;
(Γέλιο) ¨Έγινε το εξής. Κάθε ημέρα πηγαίναμε τις πολιτικές γελοιογραφίες στον Παπαγεωργίου. Πηγαίναμε σπίτι του και τον βρίσκαμε. Ήταν κοντά στην εφημερίδα. Περνάγαμε ωραία εκεί πέρα, πίναμε ουζάκια, πράγματα… Αυτός, όποια του άρεσε την ενέκρινε. Δεν τον ένοιαζε αν ήταν και τρεις του ενός.
Μια μέρα λοιπόν -επί Προέδρου Παπάγου και πρωθυπουργού Μαρκεζίνη-, κάναμε γελοιογραφίες και οι δυο και βγάζει συμπτωματικά 3 δικές μου. Αλλά εμείς είχαμε συμφωνήσει να μην προβάλλεται μόνο ο ένας …κι έδωσα εγώ μια γελοιογραφία δική μου και την έκανε ο Αρχέλαος με τη γραμμή του. Να φαίνεται κι αυτός. Όπως μου έδινε και ο Αρχέλαος. Ε, ήταν του Αρχέλαου. Μία από αυτές τις γελοιογραφίες που ήταν η επιλήψιμη, έτυχε να την κάνει ο Αρχέλαος (γέλιο).

Ο Αρχέλαος την έκανε και είχε την υπογραφή…
Δική μου ήταν !(γέλιο). Αλλά αυτός εδιώχθη.

Αλλά η δίωξη αυτή είχε αβάντα μεγάλη. Έγινε σάλος… Με τον Αρχέλαο θα πρέπει να ήσασταν αχώριστοι.
Για τον Αρχέλαο έχω να πω ότι ήταν ένας …λυπάμαι που πέθανε.. ένας υπέροχος συνάδελφος και φίλος. Είμαστε οικογενειακοί φίλοι. Γλεντάγαμε μαζί , ανέκδοτα έχουμε πολλά μαζί, και δυστυχώς πέθανε και σα να έμεινα ορφανός. Όταν πέθανε νόμιζα ότι είμαι με ένα πόδι.

Μετά, πως συνεχίσατε;
Όταν επρόκειτο να βγει η «Βραδινή», το 1962 περίπου, η «Αθηναϊκή δεν πήγαινε καλά. Και λέω, αν διώξει κάποιον από τους δυο μας, αυτός θα είμαι εγώ. Γιατί; Ήμουν ζωηρός. Διεκδικούσα. Εγώ φώναζα, εγώ έκανα… Πριν το κάνει αυτό, πάω στο Τζώρτζη τον Αθανασιάδη που σκοτώσανε- ήταν παλιός Πειραιώτης και με ήξερε- και του λέω έτσι κι έτσι. Μου λέει: Να έρθεις ρε. Σε αφήνει αυτός; Τι με αφήνει; Φεύγω μόνος μου. Και με προσλαμβάνει..
Και μένω ο μοναδικός γελοιογράφος της «Βραδινής» επί 22 χρόνια. Δηλαδή το επάγγελμά μου, ή μάλλον τη θητεία μου, την ανάλωσα σε δυο εφημερίδες. 22χρόνια στη «Βραδινή» και 12 στην «Αθηναϊκή». Ταμείο. (Από αυτές πήρα σύνταξη).
Από τότε έως τώρα που δουλεύω πάλι, έχω κάνει μια δεύτερη καριέρα. Άλλα 20 χρόνια δουλεύω εκτός …εξωκοινοβουλευτικώς!. «Τήδε κακείσε» που λένε. Αγαπάω πολύ τη δουλειά που κάνω. Και ίσως γι’ αυτό και κρατιέμαι.

Κάπου διάβασα ότι έχετε κάνει πάνω από 120.000 γελοιογραφίες;
Ίσως παραπάνω, παραπάνω. Να σας πω . Δημοσίευα περί τις 250-300 το μήνα. Έβαζα 10 στο Θησαυρό, 10 σε ένα περιοδικό του Μπότση, 10 στο Ρομάντζο, 2 και 3 την ημέρα στις εφημερίδες… δηλαδή έχω χάσει τον αριθμό. Ίσως να είναι περισσότερες. Δεν τα έχω φυλάξει. Αργότερα, κάποιος θα τα ξεθάψει αυτά.

Έχουν ταυτιστεί οι «βαρελόφρονες» με εσάς. Τους έχουμε δει όμως και από άλλους σκιτσογράφους.
Χμ…Κοιτάξτε, δεν ήταν ταχτικό. Το «Ρομάντζο», όποτε έβαζε γελοιογραφία με μπεκρή, τον έλεγε «βαρελόφρονα». Αλλά με την πάροδο των χρόνων, επειδή εγώ είχα ειδικότητα στους μπεκρήδες – είχα κάτι μπαρμπάδες μπεκρήδες, τους είχα μελετήσει-, το καθιερώσαμε «η ζωή των βαρελοφρόνων». Έκαναν κι άλλοι συνάδελφοι όπως κάναμε τη «χοντρή», αλλά η δική μου ήταν η καθιέρωση των Βαρελοφρόνων κι έμεινε μέχρι τέλος. Λόγω… ειδικότητος.

Παλιά είχατε αυτούς τους τύπους. Αν ξαναφτιάχνατε σήμερα κοινωνική σάτιρα, ποια πιστεύετε ότι θα ήταν τα αντίστοιχα θέματα;
Είναι άλλος τρόπος σάτιρας. Τα αδικήματα είναι τελείως διαφορετικά. Έχουν περάσει στο κομπιούτερ. Δεν είναι το ίδιο. Εμείς οι παλαιότεροι κρατάμε μια ισορροπία μεταξύ μοντέρνας εξέλιξης και παλιάς…
Αλλά έχω να πω το εξής. Το χιούμορ δεν παλιώνει. Αν σε κάνω εγώ εσένα σήμερα που είμαι 150 χρονών και χαμογελάσεις, σε έχω κερδίσει. Είμαι μαζί σου . Ή είσαι εσύ μαζί μου. Το αστείο είναι αστείο..
Παρακολουθώ με λύπη μου το εξής. Μερικοί είναι πολύ καλοί. Δεν θα πω όνομα. Για να καταλάβεις την γελοιογραφία, πρέπει να ενσκήψεις. Να τη μελετήσεις, να δεις, τι λέει εκεί επάνω; Α, εκεί παραπέμπει εκεί. Μα η γελοιογραφία είναι ή γέλασα ή δε γέλασα. Να ψάξω να δω πότε θα γελάσω; Αυτά είναι εγκεφαλικά πράγματα. Δεν θα επιζήσουν. Επιζεί ο κλασσικός τύπος γιατί ο άνθρωπος είναι ένας. Η φύση του να χαμογελάσει και ο τρόπος του να γελάσει είναι ένας. Δεν εκμοντερνίζεται το γέλιο. Το γέλιο παίρνει απλώς τις εποχές, όποιες και να ‘ναι και τις διακωμωδεί.

Ποιους σκιτσογράφους θαυμάζατε; Ποιοι σας επηρέασαν;
Την εποχή που εμφανίστηκα ήταν στις δόξες του ένας Παύλος Παυλίδης. Και άλλοι πολλοί, αλλά για εμένα, ο Παυλίδης ήταν ο μεγαλύτερος πολιτικός και κοινωνικός γελοιογράφος…δεν ασχοληθήκανε μαζί του. ΄Ήταν δάσκαλος.
Και ο Δημητριάδης όσον αναφορά τη γραμμή του, αλλά ο Παυλίδης είχε ιδέες.
Υπήρχαν κάποιοι παλαιότεροι γελοιογράφοι, ένας Γκέιβελης, ένας Κορογιαννάκης. Αλλά δεν είχαμε καμία σύγκριση. Αυτοί φεύγανε, εμείς ερχόμασταν.

Του Φωκίωνα Δημητριάδη

Με αυτό το επάγγελμα που σας έτυχε, τη γελοιογραφία, πιστεύετε ότι σας έκανε να βλέπετε τον κόσμο διαφορετικά;
Να σας πω κάτι άλλο. Η γελοιογραφία δεν είναι επάγγελμα. Δεν μπορείς να ζήσεις από την γελοιογραφία αν δεν είσαι τρελός να δουλεύεις και στον ύπνο σου και να μη φείδεσαι της σωματικής σου ακεραιότητας. Δεν μπορείς αλλιώς να ζήσεις. Πρέπει παράλληλα να είσαι κάπου, να κάνεις μια ρουτινιάρικη δουλίτσα, να έχεις ένα σταθερό, κι από κει και πέρα… Εγώ δεν έδωσα ποτέ κάτι άλλο. Έζησα -κι αν έκανα καμία δεκάρα- από τα σκίτσα μου αποκλειστικώς.

Έχετε βγάλει και κάποια αλμπουμάκια με πολιτικές γελοιογραφίες στις εκδόσεις «Σμυρνιωτάκη».
Που τα βρήκατε αυτά; Είχα βγάλει μια σειρά βιβλία επί Παπανδρέου.

Από τις κοινωνικές γελοιογραφίες σας, υπάρχουν κάποιες σε άλμπουμ;
Όχι. Η πληθώρα δεν ξέρω που υπάρχει. Όταν ζεις τη ζωή, δεν τα δίνεις σημασία να τα φυλάξεις αυτά. Που και που έρχεται κάποιος φίλος μου , μου λέει κοίτα εδώ ..

Παλαιότερα είχατε βγάλει κι ένα βιβλιαράκι που το είχατε κάνει με τον Αρχέλαο…
«Χαμογελάτε Ελληνικά» κάπως έτσι;

Ναι, ναι. Το έχω φέρει αυτό το βιβλιαράκι, να το αυτό εδώ.
Που το βρήκες βρε θηρίο;

Μου το είχε χαρίσει ο Αρχέλαος. Μου το είχε δώσει έτσι, για ιστορικούς λόγους.
(ξεφυλλίζουμε το βιβλιαράκι)
Και τα είχαμε τόσο μοιρασμένα …αυτό το εξώφυλλο είναι δικό μου. Βγάλαμε δύο εκδόσεις.( Ήταν το ίδιο με 2 εξώφυλλα.) Η άλλη έκδοση είχε εξώφυλλο του Αρχέλαου… τι μου θυμίζουν αυτά τώρα…

Και παρουσιάζατε και τους συναδέλφους σας βλέπω.( στο βιβλιαράκι υπάρχουν ανάμεσα στις γελοιογραφίες, παρουσιάσεις σατιρικών συγγραφέων και γελοιογράφων της εποχής).
Ήταν και οι ευθυμογράφοι τότε. Πολλοί καλοί και γνωστοί. Οι ευθυμογράφοι και οι γελοιογράφοι είχαμε γίνει ένα. Ήταν η εποχή του ωραίου αστείου, του Ελληνικού, στα θέατρα, στις επιθεωρήσεις με τον Γιαννακόπουλο, το Σακελάριο, το Θύσβιο, τον Παπαδούκα… ήταν όλοι καλοί συγγραφείς.

Δεν υπήρχε ανταγωνισμός μεταξύ σας που γράφατε στο ίδιο περιοδικό;
Ανιδιοτέλεια. Ξέραμε ότι να λάμψει ο ένας, λάμπει κι ο άλλος μαζί.

Έψαχνα στο μοναστηράκι και βρήκα αυτά… (βγάζω 2 τεύχη του «Ρομάντζου» και ξεφυλλίζουμε).
Για να δω…

Να, εδώ είσαστε όλοι μαζί.. Ο Παυλίδης, Βλάχος, Χριστοδούλου, ο «Σπαγκοραμμένος» του Πολενάκη..
Ναι, τα μοιραζόμαστε… Να, δικό μου, «βαρελόφρων» (γέλιο). Ήταν της εποχής η νοοτροπία. Τότε τα λαϊκά στρώματα δεν απείχαν και παρά-πάρα πολύ. Ο τρόπος με τον οποίο ζούσε ο κοσμάκης τότε, και γελούσε και υπέφερε.

Να, σας έχουν και μαζί εδώ. Χριστοδούλου- Αρχέλαος (στην ίδια σελίδα δύο γελοιογραφίες κολλητά).
Λιγάκι συγκινούμαι από την άποψη… τα χρόνια που πέρασαν…
Αυτά. Είμαστε εντάξει;

Μια χαρά.
Σας ευχαριστώ πολύ.
(Ο Βασίλης Χριστοδούλου δουλεύει καθημερινά ως πολιτικός γελοιογράφος στην εφημερίδα «Χώρα».Την εβδομάδα πο προσπαθούσαμε να κλείσαμε το ραντεβού της συνέντευξης αν και ταλαιπωρημένος από ένα άγριο κρυολόγημα, επέμενε να πηγαίνει -με ζήλο φρεσκοπροσληφθέντος σκιτσογράφου -στην εφημερίδα και να καταθέτει τα σκιτσάκια του. )
Κύριε Χριστοδούλου, σας ευχαριστώ κι εγώ…

Του Φωκίωνα Δημητριάδη

Σας προτείνω επίσης να δείτε ένα εξαιρετικό σημείωμα του Νίκου Σαραντάκου για τον ίδιο σκιτσογράφο, καθώς και ένα θαυμάσιο αφιέρωμα στον Φωκίωνα Δημητριάδη και την αποστασία στο ίδιο ιστολόγιο.

*Πηγή:http://www.os3.gr/archive_skitsografoi/gr_skitsografoi_hristovoyloy.html