Ερανιστής

Ο Ηλίας Πετρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1928, σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι το 1973. Πνεύμα ανήσυχο και ερευνητικό, πολέμιος των ακαδημαϊκών και του κατεστημένου, ο Πετρόπουλος ήταν ο πρώτος λαογράφος στην Ελλάδα που ασχολήθηκε με το περιθώριο και κατέγραψε πρόσωπα και πράγματα περιφρονημένα από την επίσημη ιστορία της χώρας του. Έζησε από κοντά ρεμπέτες, αλήτες, μάγκες, πόρνες και ομοφυλόφιλους, φυλακισμένους,συμμορίτες και καταδιωκόμενους, που έγιναν οι 'ήρωες' των βιβλίων του. Ακάματος συγγραφέας και ερευνητής έγραφε μέχρι το 2003 που πέθανε από καρκίνο. Σύμφωνα με τη διαθήκη του, το πτώμα του αποτεφρώθηκε και οι στάχτες του πετάχτηκαν στον υπόνομο. Τα βιβλία του έχουν συχνά τη μορφή της μελέτης ή της μονογραφίας ενώ πολλά αποτελούν συλλογές άρθρων παρεμφερούς θεματικής, είτε αδημοσίευτων, είτε δημοσιευμένων σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής. Ο Ηλίας Πετρόπουλος έγινε γνωστός στο πλατύ κοινό με το βιβλίο του Το εγχειρίδιο του καλού κλέφτη που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1979 από τον εκδοτικό οίκο Νεφέλη ενώ αναμφισβήτητη είναι και η αξία της πρώτης ρεμπετολογικής μελέτης στην Ελλάδα που ακόμα και σήμερα αποτελεί σημείο αναφοράς για τη μελέτη του ρεμπέτικου-τροπου ζωης του περιθωριου-, τα Ρεμπέτικα τραγούδια (Αθήνα 1968), τα οποία εκδόθηκαν πολλάκις έκτοτε, με αρκετές προσθήκες και βελτιώσεις.

«Καλούνται ρεμπέτικα τραγούδια τα άσματα των πληγωμένων, απλών, αγνών και αισθαντικών ψυχών της Ελλάδος. Η περιφρονημένη χωρίς ανταπόκριση αγάπη και το τρισμέγιστον μαρτύριον του θαμένου εκουσίως έρωτος από τα ρεμπέτικα τραγούδια εξόχως ανιστορήθησαν. Τα ρεμπέτικα υπήρξαν κάποτε η παρηγοριά μας. Ήταν οι λευκοί ασπασμοί των παραγνωρισμένων. Αξιώθηκα να κρατήσω στα χέρια μου το βουβό, πλέον, μπουζούκι του στρατηγού Μακρυγιάννη. Ρεμπέτικα δεν τραγουδούσαν οι γυναίκες (αυτές συνήθως αργά κατανοούν το πόσο αγαπήθηκαν), ούτε τα τραγουδούσαν οι σκληρόκαρδοι. Ανάγνωση του υπολοίπου άρθρου

downloads, e-books, Λαογραφία, Μουσική, Πετρόπουλος, Ρεμπέτικα, Τραγούδια

(IV) Ο τζούρος, η τσούρα κι ο τζουράς

2 Σχόλια Posted by Δημήτρης στο 29 Μαΐου, 2010

Κατοστάρικο του 1967 με τον Αριστοτέλη.

Γνωστός άγνωστος, φίλος παιδικός, με αφορμή ένα προηγούμενο σκαρίφημα για το γκούι, έκανε τις επόμενες ευστοχότατες και χρησιμότατες παρατηρήσεις:

Υπήρχε, βεβαίως, και η πρόταση “κυνηγιούμαστε ;” Η απόλυτη ελευθερία, δηλαδή, χωρίς φραγμούς (ούτε φράχτες …). Οι παραλλαγές “ψηλός – μούμουλος” (ή, καλύτερα, “μούμουλους”, σα λατινική λέξη…) “Μιαμίσιος”, κυρίως, ο μάχιμος βόλος (πολλές φορές γινόταν και συμφωνία με τι βόλους θα γίνει το παιχνίδι). “Ταλιαρίσιος” και “δεκαρίσιος” είχαν διακοσμητική και συλλεκτική λειτουργία. Υπήρχε και “εικοσαρίσιος”, βόλος – τέρας. Ανάγνωση του υπολοίπου άρθρου

Αρχαία Ελληνικά, Γλωσσικά, Λέξεις, Λαογραφία, Λεξικά, Λεξιλογικά

To Λεξικό Σούδα ή Σουίδα σε μορφή pdf

1 σχόλιο Posted by Δημήτρης στο 23 Μαΐου, 2010

Πάντα με συγκινούν παρόμοια ευρήματα, βρήκα το λεξικό και ονλάιν εδώ: Suda On Line: Byzantine Lexicography.

Κλικ στην εικόνα, αν θέλετε να το κατεβάσετε σε pdf

Σούδα ή Σουίδα είναι ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά λεξικά ή εγκυκλοπαίδειες το οποίο γράφτηκε τον 10ο αιώνα. Πιθανόν Σούδας ή Σουίδας να είναι το όνομα του συντάκτη του. Περιέχει 30,000 λήμματα, πολλά από τα οποία περιέχουν στοιχεία από πηγές που διαφορετικά θα είχαν χαθεί στον καιρό μας. Το λεξικό του είναι ένα από τα πολυτιμότερα έγγραφα για την ελληνική φιλολογία, την γραμματική, και τη λογοτεχνική ιστορία.

Τίποτα δεν είναι γνωστό για τον ίδιο τον Σουίδα εκτός από το ότι έζησε στα μέσα του 10ου αιώνα, προφανώς στην Κωνσταντινούπολη, και ότι ήταν πιθανώς ένα εκκλησιαστικό πρόσωπο που αφιερώθηκε στις λογοτεχνικές μελέτες. Νεότερες θεωρίες αναφέρουν ότι πιθανόν να μην είναι το όνομα του συντάκτη αλλά ότι πρόκειται για συλλογικό έργο και η λέξη προέρχεται από λατινική λέξη που σημαίνει «φρούριο» και χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει τον σκοπό του έργου, την περιφρούρηση της γνώσης. Χρησιμοποιεί υλικό από την κλασσική περίοδο ως τους χρόνους του ενώ μια μακριά σειρά μετεγενέστερων συγγραφέων όπως ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, αναφέρονται σε αυτόν. Τα σημεία στα οποία γίνεται αναφορά στον Μιχαήλ Ψελλό θεωρούνται μετεγενέστερες προσθήκες. Ανάγνωση του υπολοίπου άρθρου

Αρχαία Ελληνικά, Γλωσσικά, Γλωσσολογία, Λέξεις, Λαογραφία, Λεξικά, Λεξιλογικά

(III) Αναζητώντας τις λέξεις: ούτε γκούι, ούτε γραμμή

3 Σχόλια Posted by Δημήτρης στο 14 Μαΐου, 2010

Ο λουμάς ήταν στρωμένη μπίλια, δουλεμένη, δε γλιστρούσε, ήταν μπίλια που έδινε καλό χέρι. Ο λουμάς ήταν συνήθως εισαγόμενος, μακαρονάς, αν είχε χρωματιστές ταινίες, μονόχρωμος ή κοκαλένιος. Πολλές ευρωπαϊκές μπίλιες κυκλοφορούσαν τα καλοκαίρια, τις έφερναν ως δώρο οι ομογενείς. Πρόσφατα με έκπληξη διαπίστωσα ότι θυμόμουν αρκετά κομμάτια, αν και έχουν περάσει πάνω από δυο δεκαετίες…

Το γκούι ήταν ένα αρκετά γνωστό και διαδεδομένο παιχνίδι, γνωστό και ως λακουβίτσα. Παιζόταν με βόλους. Θα αναφερθώ παρακάτω σε μερικές λέξεις και φράσεις που έχουν σχέση με αυτό, όπως τις άκουγα και τις έλεγα όταν ήμουν πιτσιρίκος.

Το γκούι, λοιπόν, ήταν μια τρύπα στο χώμα, την οποία άνοιγαν συνήθως με σκληρό τακούνι σε κατάλληλο έδαφος. Σε πολλές γειτονιές θυμάμαι ότι υπήρχε μόνιμο γκούι, κάτι ανάλογο με την ποδοσφαιρική έδρα. Υπήρχε και …φωτιζόμενο , κοντά σε κολόνα της ΔΕΗ.

Γκαρντέζος ονομάζονταν το ακαριαίο δυνατό χτύπημα στο κέντρο της μπίλιας. Αν ο γκαρντέζος εκτελούνταν άψογα, η μπίλια που κινούνταν έπαιρνε σχεδόν ακριβώς τη θέση της μπίλιας που έδιωχνε, όσο πιο κοντά στο γκούι, τόσο καλύτερα.

Ένα τέτοιο μακρινό και επιδέξιο χτύπημα καθάριζε γρήγορα το παιχνίδι. Το τσουρουφλί, μάλλον από το τσουρουφλίζω μεταφορικά, ήταν επίσης εύστοχο χτύπημα, αλλά έβρισκε τη μπίλια-στόχο κάπως στο πλάι και οι τροχιές σχημάτιζαν γωνία.

Για τον γκαρντέζο χρησιμοποιούνταν συνήθως ο λουμάς, η καλύτερη μπίλια του παίχτη, η αγαπημένη του, η πιο πολύτιμη, η γούρικη..Ο λουμάς ήταν στρωμένη μπίλια, δουλεμένη, δε γλιστρούσε, ήταν απ’ αυτές που έδιναν καλό χέρι. Ο λουμάς ήταν συνήθως εισαγόμενος, μακαρονάς, αν είχε χρωματιστές ταινίες, μονόχρωμος ή κοκαλένιος. Πολλές ευρωπαϊκές μπίλιες κυκλοφορούσαν τα καλοκαίρια, τις έφερναν ως δώρο οι ομογενείς. Πρόσφατα με έκπληξη διαπίστωσα ότι θυμόμουν αρκετά κομμάτια, αν και έχουν περάσει πάνω από δυο δεκαετίες… Ανάγνωση του υπολοίπου άρθρου

Αρχαία Ελληνικά, Γλωσσικά, Λέξεις, Λαογραφία, Λεξικά, Λεξιλογικά

(ΙΙ)Αναζητώντας τις λέξεις: ρώγες, ρόγες και μανάρια

11 Σχόλια Posted by Δημήτρης στο 29 Απριλίου, 2010

Θηλή κατασκευασμένη από υλικό λάτεξ, κάτι ανάλογο έμπαινε στα ρακοβύζι, ένα είδος αυτοσχέδιου μπιμπερό με το οποίο τάιζαν αρνάκια και κατσικάκια..

Σε προηγούμενο ιστογράφημα είχα ασχοληθεί με τις λέξεις γκιζέρι, σουρβάλα και έντισμα. Θα συνεχίσω με μερικές ακόμα: ρόγα, ρώγα και ντάιμα. Οι λέξεις δε συνιστούν ακόμα κάποιου είδους ενότητα, νοηματική, ετυμολογική ή άλλη και επίσης δεν αναφέρομαι στην ετυμολογία όλων των λέξεων. Επέλεξα γι’ αυτό το λόγο τη μορφή του συνεχούς κειμένου.

Λεξικό Μπαμπινιώτη

Συναντούμε αρκετές φορές τη λέξη στο χρονικό του Μορέως:

«αφού την ρόγαν μας κρατείς, εμείς σε προσκυνούμεν (Xρον. Mορ. P 5143).» λογάτορας ο, βλ. ρογάτορας.

«του τόπου το δεμόσιον εξηλειμμένον παντελώς από τους ρογατόρους» (Χρον. Μορ. P 8663). Ανάγνωση του υπολοίπου άρθρου

Αρχαία Ελλάδα, Αρχαία Ελληνικά, Γλωσσικά, Λέξεις, Λαογραφία, Λεξικά, Λεξιλογικά

(Ι)Αναζητώντας τις λέξεις: γκεζερώ, σουρβάλα, έντισμα

18 Σχόλια Posted by Δημήτρης στο 24 Απριλίου, 2010

Κοπάδι στη Δυτική Μακεδονία, γύρω στα 1960(;)***

Πριν το ιστολόγιο συμπληρώσει ένα χρόνο ιντερνετικής ζωής, η μονομελής συντακτική του επιτροπή αποφάσισε να κάνει 360 μοίρες στροφή στην πoιότητα, να γυρίσει δηλαδή εκεί που ξεκίνησε: στη συγγραφή.

Ως ζωντανός και ευαίσθητος οργανισμός που θέλει να είναι, το μπλόγκ προσπαθεί να μαθαίνει και να εξελίσσεται. Μια κάποια αστάθεια ή κυκλοθυμικότητα είναι νομίζω κατανοητή… Ο φίλος Μ., βιομηχανικός σχεδιαστής από τας Σέρρας, παρατήρησε, και νομίζω ότι έχει δίκιο, ότι κάποιες φορές οι ρυθμοί είναι «καταιγιστικοί» και τα κείμενα μεγάλα. Εγκαινιάζω λοιπόν τη νέα ετικέτα λεξιλογικά, για το μέγεθος των κειμένων, ωστόσο, διατηρώ τις επιφυλάξεις μου, τα κείμενα γράφονται μάλλον γρήγορα και ακόμα δεν έχω καταφέρει να το ρυθμίσω κάπως. Θα φανεί.

Θα αρχίσω, τυχαία σχεδόν, με το γκιζέρι, και βεβαίως το ρήμα γκιζιρώ ή γκεζερώ. Ανάγνωση του υπολοίπου άρθρου

Αρχαία Ελλάδα, Αρχαία Ελληνικά, Γλωσσικά, Λέξεις, Λαογραφία, Λεξικά, Λεξιλογικά

Παλιές διαφημίσεις και «καραμέλαι»από το περιοδικό «Μη χάνεσαι» (1880).

4 Σχόλια Posted by Δημήτρης στο 16 Ιανουαρίου, 2010

Το περιοδικό, «πολιτικοσατυρική εφημερίς», όπως διαβάζουμε στους υποτίτλους, εξέδιδε ο Βλάσης Γαβριηλίδης από το 1880 έως το 1883, όταν το μετέτρεψε σε εφημερίδα, τη γνωστή Ακρόπολη. Έχει ενδιαφέρον η γλώσσα και η ορθογραφία της εποχής, η οποία σχεδόν εκπλήσσει σήμερα, σημάδι κι αυτό των αλλαγών που ακολούθησαν. Επέλεξα κάποιες διαφημίσεις και ευτράπελα από τη στήλη «Καραμέλαι» στην οποία δημοσεύονταν χιουμοριστικές διηγήσεις και αρκετά «ιστορικά» ανέκδοτα της εποχής. Τα τεύχη του περιοδικού υπάρχουν στην ενδιαφέρουσα ψηφιακή συλλογή Κοσμόπολις στο πανεπιστήμιο της Πάτρας.